Originele poldermolen in oude luister hersteld bij Oud Stede Broec

Wie kent ze niet? De metalen windmolens die onvermoeibaar draaiend, al piepend de waterhuishouding in polder Het Grootslag regelden. Sinds de ruilverkaveling zijn ze overbodig geworden en bijna allemaal verdwenen. Eén exemplaar heeft een plek gekregen in de nostalgische tuin achter ons verenigingspand, aan de Zesstedenweg 227.

De molen stond ooit op een stuk land met de naam ‘De Zandberg’, achter de Horn in Lutjebroek waar het werd gebruikt voor de drainage van een stuk land dat de gebroeders Jong zelf met de schop en kruiwagen hadden verkaveld. Deze molen was één van de circa tweehonderd poldermolens die het Grootslag droog hielden. Bijna al deze molens stonden tussen de Tolweg in Hoogkarspel en de Esdoornlaan in Grootebroek. Voorbij de Esdoornlaan richting Enkhuizen was het land hoger en was een molen niet nodig om het overtollige water af te voeren.

Door de verkaveling die in de jaren ’70 is uitgevoerd, waren de molens niet meer nodig. De meeste werden gesloopt en als oud ijzer afgevoerd. Sommige tuinders vonden dat zonde en hebben de molen zelf verwijderd en in opslag gehouden. Zo ook de familie Jong, die molen De Zandberg hebben gedemonteerd en jaren geleden hebben afgestaan aan de vereniging.

Hoe werkte zo'n molen?
Iedereen kent deze molens en de meesten weten ook wel waarvoor ze dienen. Er zijn echter weinig mensen die weten hoe het water wordt weggepompt. De windmolens die de grote polders hebben drooggemalen, zoals De Schermer en De Beemster, voerden het water af doormiddel van een vijzel. Bij dit systeem zie je het water echt verplaatst worden. De kleinere poldermolens die zorgden dat een polder als de Lutjebroeker Weel goed kon worden bewerkt, werken heel anders. De wieken drijven geen vijzel aan, maar brengen hun kracht via een drijfstang over op een pompmechanisme dat is opgesloten in een platte kist op de bodem van een betonnen put.

Hoe dat precies in zijn werk gaat, laten we duidelijk zien bij de molen die staat opgesteld in de nostalgische tuin achter bij de museumschuur achter ons verenigingshuis. Hier is ook de originele molenput geplaatst die enkele jaren gelden werd ontdekt in Oosterweed en die we al eerder een mooi plekje hadden gegeven in onze tuin. Bij de put is een open gewerkt model gemaakt van het onderwater gedeelte, zodat goed is te zien en te begrijpen hoe de molen zijn werk doet. Zelfs de driepoot met takel waarmee de waterput op het land werd geplaatst is niet vergeten

Het complete molensysteem en nog veel meer is te zien tijdens ons open huis, iedere eerste zaterdag van 10 tot 12 uur, of op afspraak voor groepen.